Liafuan Moris: Berita Regio SVD Timor Leste

https://drive.google.com/open?id=1Msf4yICELKSOiRCtpRVON1lvB1gaMKBS

Liafuan Moris Berita Regio TLS Publication

https://drive.google.com/open?id=1JuI45ReWJuG4ILU4szyHBdHrKNZ3mDCg

COMITMENTO (Pe. Stanislaus Kopong, SVD)

Hau mai atu halo tuir ita nia hakarak ( Ebr. 10. 7)           

Commitmentu mak etapa ba datoluk atu sai escolante Jesus nian be los/diak. Komitmentu ne’e mak  karan/vontade no hakarak forte/makaas atu fo buat espiritual nian  hotu hodi la konta  nia folin, nia dezvantagem. Comitmentu mak etapa madureza/maturidade ida iha ema nia dezemvolvimento Espiritual. Buka moris santu dehan katak lao tuir Jesus ho ninia maneira hanoin nian/mindset. Nia be saran’an tomak atu soi/salva ema. Discipulado presisa fo’an tomak. Ema hotu nebe tahan buat  hotu iha nia, ka belit/rabat’an ho buat hotu mundo ne’e nian, seidauk hatan los bolu Maromak nian no laran sira ne’e sei la nakloke/naktaka hela.  Fo’an tomak presisa liu  nuudar buat ida kdasar ba discipulado. Comitmentu dehan katak hamate’an  no  mate’an mos  ba mundo. Ne’e  assuntu prioridade. Maromak sei sai numeru primeiru iha ita nia prioridades hotu. Nia mak sei sai ita hotu nia prioridade, mesak ida deit. Buat hotu, prioridades seluk tuir ida ne’e. Domin sai poder motivasaun nebe halo dedicasaun total, bele mosu:  Hadomi no serbi Maromak ho o nia fuan tomak ( laos balun), ho o nia laran tomak ( laos balun) ho nia kbiit hotu ( laos uit oan) no ho o nia hanoin tomak(laos balun), sei halo ita nia comitmentu ida sai total.

Imi la hatene katak hau se hela iha hau Aman nia uma? ( Lk. 2.49)

Jesus mak ita nia dalan. Jesus mak ita nia matadalan. Jesus mak sai ita nia exemplo. Ita iha serteza  katak  nia sei la husu ita atu tahan susar ida nebe nia rasik nunca esperimenta. Jesus ema be laran los/mos iha dedicasaun wainhira nia klarifika ba nia aman no inan Maria, tamba sa nia la fila hamutuk ho sira ba sira uma no hela iha templo laran. Imi la hatene katak hau se hela iha hau aman nia uma? Ninia laran los/mos ne’e nia hatudu bebeik durante nia hela iha mundo ne’e.-Iha tempo nakukun lolos nia iha  foho Oliveiras ita rona Jesus nia lia atu fo’an tomak ba Maromak: Aman, Ita hakarak karik, hado’ok tiha kalix ne’e hosi hau, maibe halo tuir laos hau nia hakarak maibe halo tuir ita nian ba (Lk.22.42). Ninia oferenda nebe total no final, namuruk/bergema iha Calvariu: Aman, iha ita liman, hau saran hau nia klamar.Dehan tiha ne’e nia iis kotu. Maibe Jesus  moris fali hosi mate. Jesus moris fali hosi mate dehan katak nia bele moris ho ita, nia bele moris iha ita. Nia mak organiza ita no fo ita kbiit atu bele halo ita rasik  nia comitmentu ba aman Maromak. Hodi fiar, Abrao halo tuir Maromak  nia bolu atu lao ba rai nebe Maromak sei fo ba nia nudar liman rohan no ba nia bei oan sira. Hodi fiar ne’e mak nia lao, maske la hatene, nia atu ba nebe ( Ebr.11.8). Lia kona ba Maromak bolu Abrao, ita hare/le iha livro Genesis 12.1.Judeu sira iha legenda ida kona ba Abrao. Abrao nia aman Terah, komadante militar Nimrod  nian. Wainhira Abrao moris, mosu fitun ida iha lalehan, hare hanesan atu halakon fitun seluk. Nimrod buka atu oho bebe ne’e,  maibe ema sira subar Abrao iha fatuk kuak ida. Iha fatuk kuak ne’e mak  visaun dahuluk Abrao nian kona ba Maromak nebe  mosu iha nia.  Wainira  nia se nurak hela, nia sai hosi fatuk kuak ne’e no hamariik, hare iha sorin balu raifuik maran. Loro mosu ho nia furak no Abrao dehan:  Los, loro ne’e mak  Maromak, creador. Tan ne’e nia hakneak no adora loro. Maibe lokraik mai, loro monu/lakon. Hare ida ne’e, Abrao dehan: loro laos creador/autor creasaun nian tan creador creasaun nian la bele lakon.  Fulan fitun mosu iha loro sae (loro monu, fulan fitun mosu). Hare ida ne’e Abrao dehan: fulan tenke sai Maromak no fitun sai nia grupu.Tanba ne’e nia hahu hakneak no adora fulan. Maibe waihnia kalan liu tiha, fulan lakon no loro mosu/sae fali. Hare ida ne’e Abrao dehan: Tebes, sasan lalehan  nian hotu laos Maromak, tan sira tuir lei/regra. Hau sei adora ida nebe halo lei/regra ba sira. Ne’e legenda ida Yudeu sira nian.

Legenda ida ne’e hatoo ba ita oinsa Abrao buka Maromak  no nia la sente diak ho nia povo sira nia idolu. Tan ne’e wainhira Maromak bolu nia, nia iha rasaun  pronto atu ba, tuir ida nebe nia la hatene, atu hasoru nia. Abrao,tuir hau nia hanoin, sai exemplo diak, as liu hotu kona ba fiar. 1. Fiar Abrao nia mak fiar nebe pronto ba aventura. Bolu Maromak nian dehan katak Abrao tenke husik hela nia rai,nia uma, nia familia, husik mos nia servisu hotu atu lao/atu ba.Nia ba buka buat ida nebe nia la hatene. Nia ba duni. Buka ida nebe diak liu, boot liu nebe hakiak/crea fulan, fitun no loro no fo ba sira lei/regra atu sae/ atu monu. Oinsa ita rasik halo, se Maromak bolu ita? Dala barak ita nia laran la metin, moris ho dubida oi-oin. Ita nia prinsipio makne’e: safety first= dahuluk mak hakmatek/seguru. Maibe moris nuudar cristao, liu tan moris  nudar escolante/dicipulo  Maromak nian presisa  prontidaun makaas, atu ba aventura.  Hodi fiar, ita bele hare etapa hotu iha dalan ida ne’e maibe ne’e laos fiar los nian ida. Presisa ba cristao sira,liu liu ba escolante sira atu lao tuir dalan nebe Maromak hatudu liu ninia bolu, hodi la hatene consequensia sa deit nebe sei mosu.Hanesan Abrao nebe tenke sai, husik buat oi-oin maske la hatene atu ba los nebe no mos atu hetan saida.  2. Fiar Abrao nian mak fiar ida  be iha patiensia.  Wainhira nia too ba rai nebe Maromak promete ba nia, ema nunca husik nia atu  nia hetan duni rai ne’e. Tan ba ne’e nia tenke lao nuudar ema laorai iha neba no hela iha taka baluk ida nia okos. Nia sai nuudar peregrino/peziarah.  Ba Abrao, Maromak nia promesa seidauk sai  lolos. Nia hetan moris todan.Ema dehan katak buat todan hotu biasa mosu iha klaran entre  hun no rohan.  Se lori buat ida nebe kman, sai todan mak iha klaran laos iha rohan. Se lori buat ida be todan, sai todan liu mak iha klaran. Laos iha rohan. Se lori buat ida be todan liu, sai todan liu  tan mak  klaran, laos iha rohan. Iha tempo atu halo desisaun ida, ita nia fuan/laran nakdedar, tuku-tuku. Iha tempo ita hetan buat ida, ita hanesan tama iha naroman, hetan tiha gloria. Maibe iha tempo susar nian, ita presisa kbiit/potensia atu hein no titu too susar ne’e lakon. Se nune’e karik, ita tau ita  nia espectasaun, se nune’e ita hatun ita nia idealismo. Ikus mai ita tama iha apatia, nebe bele hamate ita  nia mehi oi-oin. Ema fiar  nain mak ema nebe  sira nia esperanca lakan los. Sira  hakaas’an liu tan hasoru loron nebe kalohan taka.

Fiar Abrao nian  mak fiar nebe hare no buka buat ida nebe laos mundo ne’e nian maibe buat nebe  leten ninian.  Ema ida la bele halo buat ida nebe boot, la hodi visaun  ida. Visaun ne’e mak halo ema ne’e bele barani hasoru dificuldades no tauk iha dalan. Abrao hetan ona visaun  no hanesan hakerek nain dehan: wainhira  nia isin se lao lemorai iha Palestina, nia klamar hela iha uma  hamutuk ho Maromak. Maromak la fo ba ita visaun ida se ita la permite. Maibe se ita hein nia, maske iha raifuik maran mundo ne’e nian, nia sei haruka visaun ida. No hodi visaun ida ne’e, dificuldades nebe  mosu sei sai buat ida nebe fo ksolok/kontente.

Ne’e mak fiar Abrao nian nebe sai exemplo ita nia fiar. Ne’e fiar ida nebe pronto atu ba aventura, fiar ida nebe iha pasiensia hodi hein, fiar ida nebe la buka buat mundo ne’e nian, maibe buat ida leten ninian, karik lalehan nian. Maromak fo tiha ba ita ida-idak buat barak  nuudar sasin ninia providensia domin. Ita nia prontidaun hira atu responde ninia bolu atu saran ita nia  moris totalmente ba ninia plano mai ita’an rasik?. Liutan maske nia lori ita liu ba fatin nebe ita la hatene? Ita dala ruma la rona, la kohi rona, rona maibe la ba/lao/la book’an metin iha ita nia fatin, halo tuir deit ita  nia hakarak. Pregunta mak ne’e:  sira nia vocasaun, sira nia relasaun ho Maromak oinsa los? Hodi lia seluk, sira nia espiritualidade moris ne’e oinsa los? Sira  nia formasaun atu sai escolante Maromak  nian ne’e oinsa los? Tuir mai sira nia komitmento saida no oinsa los?    

Ita rona tiha ona kona ba vocasaun, ita rona mos kona ba prosesu formasaun liu hosi liafuan ksolok foho Jesus nian nebe halo escolante ida formado, transformado no mos oinsa escolane ida halo nia comitmento moris. Iha reflexao tomak hirak ne’e, se mak bele, barani dehan katak papel domin Jesus nian la iha, falta iha moris escolante sira  nian? Jesus rasik mak sai hun no rohan vocasaun ema ida  nian,sai hun no rohan vocasaun ita ida-idak nian.    Amen.

CONDISAUN ( Pe. Stanislaus Kopong, SVD) (II)

Candidatu ida tenke doutrinado, educado no treinado, antes nia bele simu/halao nia knaar /responsibilidades oi-oin. Nune’e mos ema nebe Jesus bolu sai nia escolante, bolu ba discipu- lado, sira tenke formado no transformado. Wainhira ema ida hatene katak Maromak mak bolu nia, nia tenke iha prosesu conversaun antes nia sai escolante/discipulo nebe nakonu ho esperiensia oi-oin. Kondisaun /ezijensia  hanesan ne’e mos iha Jose no Maria sira nia moris (Mt.1. 18-25). Oinsa Maria nebe la hatene mane ida bele kous no hahoris/tur ahi oan mane ida?  Nia tenke simu conversaun ida, rona tiha lia anjo Gabriel nian. Oinsa Jose, hare katak Maria kous tiha labarik ida, maske nia seidauk moris hamutuk ho nia, bele simu realidade hanesan ne’e? Conversaun  ida Jose tenke simu, depoisde nia rona anjo nia lian katak mak Maria kous ne’e tan kbiit Espiritu Santu nian. Tenke iha conversaun.

Ita nia frakeza oi-oin impede ita, atu hanoin hodi Jesus nia hanoin, no moris hodi fuan/laran Jesus nian.  Sao Paulo, liu nia surat ba sarani sira iha Efesu dehan: Hafoun imi laran ho Espiritu no simu tiha  ema foun, nebe moris tuir Maromak nia ilas iha justisa no santidade lia los nian (Ef. 4. 23). Prosesu konversaun ne’e nunca kompletu. Konversaun lao daudaun. Hakaas’an atu fo ita nia atensaun nebe maka’as ba Jesus ne’e sai IMPERATIVO.Jesus rasik fo ba ita resumu hahalok no regulamenu/norma sira nebe escolante/discipulo ida presisa no mos hato’o kondisaun sira ne’e iha LIAFUAN KSOLOK FOHO NIAN. 

Kondisaun sira mak tuir mai ne’e: Ksolok ba ema sira nebe kiak iha laran, basa reino lalehan sira nian (Mt. 5.3), Ksolok ba sira nebe tanis, basa sira sei hetan ksolok (5.4); ksolok ba sira nebe laran maus, basa sira sei simu rai nuudar liman rohan (5.5). Ksolok ba sira nebe hamlaha no hamrook ba justisa, basa sira sei bosu ( 5.6). Ksolok ba sira nebe laran luak, basa sira sei hetan laran luak (5.7). Ksolok ba sira nebe laran mos, basa sira sei hare Maromak ( 5.8). Ksolok ba sira nebe harii dame, basa ema sei hanaran sira Maromak oan (5.9). Ksolok ba sira nebe ema fo terus tan buka justica, basa reinu lalehan sira nian (5.10). Lia ksolok tuir hakerek nain ida hosi Espana, Jose Luis Martins Descalzo bolu The eight foolies of Christ/8 kebodohan Kristus. Karik ne’e mos ita nia hanoin, ita nia liafuan, ita nia hahalok, Liafuan ksolok ne’e   sai 8kebodohan Krisrus/the eight follies of Christ.Maske nune’e, liafuan ksolok foho nian ne’e  sai meu ida, maneira ida ba prosesu formasaun escolante/disipulo sira nian. Liafuan ksolok ne’e mak halo esolante /discipulo ida formado, transformado.

Kondisaun dahuluk/primeiro: Ksolok ba ema sira nebe kiak iha laran, basa reinu lalehan sira nian     

Kiak iha laran nia sentidu oi-oin. Kiak iha laran nia sentido ida mak ne’e: 1). Hahalok nebe la hetan influensia rico soin/influensia material nian nebe karik/dala ruma bele domina ema nia  moris. Jesus rasik hatudu dalan/medida ba ita. Ita hanoin fali: a.konaba realidade iha Belem: nia moris nuudar ema kiak, simples liu. Haneras no toba iha balada han fatin. Hatudu katak rico soin /influensia material nian la domina nia. Ema tenke sai hanesan ne’e duni. Jesus sai ema laorai iha rai Egipto no mos moris simples iha Nazare.Wainhira Jesus moris iha ema sira leet nia dehan: Laku sira iha kuak, manu sira lalehan nian iha knuuk, maibe Oan Mane la iha fatin atu sadere nia ulun ( Mt. 8.20). Hatudu katak influensia material/rico soin la domina nia. Iha tempo nia atu mate, nia saran nia inan ba ita. Hatudu mos katak influensia material nian la domina nia. Soldado ida taru hare Jesus nia unuk atu monu los base. Unuk sai rico soin ikus liu Jesus nian. Hatudu mos katak buat mundo nian la domina nia. 

2). Kiak iha laran iha sentido: iha rekonhesimento/iha koxiensia kona ba ema ida-idak  nia mukit/kbiit laek/ sira be la iha poder halo sira tau sira nia fiar tomak ba Maromak. Kona ba ida ne’e Jesus hatudu dalan ba ita. Jesus sempre fila ba nia Aman atu hatene los nia Aman nia hakarak. Jesus sempre fila ba nia aman  buka nia aman nia tulun.Jesus sempre fila ba nia aman atu fo agradese  ba  nia tanba nia domin ba Jesus nuudar oan doben. Atu sai Jesus nia escolante, ita tenke sai kiak iha laran dehan katak ita rekonhese /hatene ita rasik nia mukit/kbiit laek, tuir mai atu ita hatene saran ita nia moris tomak ba Maromak. Ksolok ba ema nebe kiak iha laran. Hodi lia seluk, ksolok ba ema nebe hatene los sira nia frakeza, hafoin tau sira nia fiar tomak ba Maromak.

 Iha moris Judeu sira nian, liafuan kiak, sira usa atu dscreve ema nebe hatene haraik’an, ema nebe la iha poder/kbiit nebe tau sira  nia fiar tomak ba Maromak. Salmista sira mos usa liafuan kiak ne’e wainhira sira hakerek: Ema kiak sira hakilar, Maromak rona sira, no hasai sira hosi sira nia susar hotu (salmo. 34.6). Liafuan kiak iha salmo kona mos ba ema diak nebe sai doben Maromak nian. Salmista dehan: Esperansa  ema kiak  nian sei la lakon ba nafatin ( 9.18). Nai sei defende problema kiak sira nian hosi ema (72.4). Nai, iha ita nia laran diak, ita hakiak mukit sira (68.10).

3). Kiak iha laran iha sentido: laran kraik lolos. Laran kraik lolos, laos nar-naran deit/laos halo’an kraik. Laran kraik lolos nebe bele tulun/ajuda ita ida-idak hodi hatene katak ita rasik la bele halo buat ida, maibe hamutuk  ho Jesus ita bele halo buat hotu. Kiak iha laran sai etapa dahuluk /primeiro hosi liafuan ksolok ninian, nebe sai nuudar liafuan 8 beik-ten Cristo nian/the eight follies of Christ. Maske nune’e liafuan 8 beik-ten/the eight follies of Christ bele ajuda ita, bele forma ita  atu bele sente revolusaun boot ida, bele halo mos ita sai escolante lolos Jesus nian, maske karik ita sai ema kliik/ jadi orang aneh iha ema barak sira leet.  

Iha sira nia problemas oi-oin, ema kiak sira nebe hatene sira’an kbiit laek/la iha poder, hatene mos haraik’an hodi tau sira  nia fiar tomak ba Maromak. Hodi lia seluk, ksolok ba ema nebe hatene los sira nia frakeza/kbiit laek tuir mai sira tau sira nia fiar ba Maromak. ninia impaktu hanesan buat ida iha sorin rua nebe kontra malu tuir mai ne’e:Ema sira ne’e sei kore’an hosi sasan hotu, tan sira sei hatene katak, buat hirak ne’e la lori ksolok no hakmatek ba sira. Iha sorin seluk: sira kesi’an los ba Maromak, tan hatene katak Maromak rasik mak bele ajuda sira, fo esperansa no kbiit ba sira. Ema nebe kiak iha laran ne’e mak  ema nebe hatene katak sa’san hotu la iha folin, iha sorin seluk hatene katak Maromak mak folin boot liu hotu.

VOCASAUN (Pe. Stanislaus Kopong, SVD) (I)

Pe. Stanis Kopong, SVD

Vocasaun sai buat ida  importante liu  iha livro lulik. Vocasaun sai eventu importante ida iha historia salvasaun. Molok hahu halao nia servisu hodi halao nia misterio salvasaun, Maromak bolu ema. Wainhira Maromak bolu ema ida, ninia objectivo  atu haruka ema ne’e  ba, lao. Maromak bolu: Abrao  hodi dehan: Husik tiha o nia rain, o nia parenti sira, o nia aman sira nia uman, ba rai nebe  hau sei hatudu ba o ( Gen.12.1). Maromak  bolu Moises (Exodo, 3,10 – 16) hodi dehan: Lao ba, Hau haruka o ba firaun atu lori hau nia povo Israel sai hosi rai Egipto (Exodo 3.10).Maromak bolu Amos  hodi dehan: O ba! O sei sai ema duina ida iha Hau povo Israel nia leet (Amos. 7.15). Maromak  mos bolu  Isaias hodi dehan: Hau sei haruka los se? Se mak hodi Hau nia fatin? Isaias hatan: Hau mak ne’e. Bele haruka hau ba (Is. 6.9).

Bolu tiha ema sira ne’e, Maromak prepara sira hodi simu knaar  ida be espesial iha nia plano salvasaun. Tan ne’e hahilik atu sai santu sai nuudar kdasar vocasaun ida. Maske nune’e, ema sira ne’e iha direito atu simu ka la simu. Hodi  bolu ema sira ne’e, Maromak revela’an iha relasaun ho salvasaun ema ninian.Tan ne’e bolu ema sira ne’e sai nuudar momento ida/eventu ida impor- tante teb tebes iha Maromak nia plano.

Vocasaun ne’e desafia ema nia moris. Maibe desafiu pesoal bele lori ema ba nivel ida nebe klean liu no mos atu hatene klaru liu tan sira nia responsibilidade moral.  Vocasaun ne’e halo ema ida sai oin seluk, la hanesan ema seluk. Laos ne’e deit. Maromak fo sira naran foun. Ita bele hare iha Abrao no mos iha Isaias sira nia moris. Ba Isaias Maromak dehan: Ema sei bolu o hodi naran foun nebe Maromak rasik hatudu ba o ( Is. 62.2). Naran foun ne’e hatudu katak sira nia relasaun ho Maromak sei sai foun.Maske nun e’e Maromak se hein hela, ema sira nia aprovasaun volun- tario nebe ema ida bele fo, liu sira nia fiar no sira nia obedece.

            Dala ruma ema sira be Maromak bolu, halo tuir kedas Maromak nia haruka, hanesan ita hare iha Abrao (Gen. 12.4). Hafoin Abrao lao tuir Maromak haruka. Ita hare mos iha Isaias. Ma-romak dehan Hau atu haruka se? No se mak atu lao? Nune’e hau hatan: Hau mak ne’e, haruka hau ba!( Is. 6.8).

            Maibe ema seluk, rona tiha Maromak bolu, sira sai bilan, tauk no hakaas’an atu hadook- an. Ita bele hare iha Moises nebe hatan bolu Maromak nian dehan: Ah Nai, hau  la hatene koalia, uluk mos lae, no dezde Nai lia tun ba hau mos lae, tan hau ibun no nanal todan (Ex.4,10). Ita bele hare mos iha Jeremia nebe hatan ba Maromak: Ah Nai Maromak, tebes,  hau la hatene koalia, tan hau se nurak hela ( Jer. 1.6). Maibe esperiensia Jeremia nia, ita rona hosi nia lia kesar: O hamaus tiha ona hau, Nai, no hau husik’an. O maka’as liu mai hau, no o halakon tiha ona hau.. Maromak rasik mak halo los, halo diak, kompleto buat nebe seidauk los, seidauk diak, seidauk kompletu atu sira bele fo’an  ba servisu/plano Maromak  nian, ba ninia misterio salvasaun.  Dala ida tan, liu hosi sira nia fiar no obedece. Maromak presisa ema atu hodi nia bolu,  sira bele sai instrumen- to Ma romak nian ba ninia misterio/plano salvasaun.

                                                                        1

Ita la rona kona ba Maromak Aman nebe bolu nia oan. Mak ita rona katak Maromak Aman haruka nia Oan Mane, halo’an ba ema, ho ninia objectivo atu lori ema hotu ba salvasaun tuir nia Aman nia plano. Liu hosi baptismo  nebe nia simu iha mota Jordao, Maromak Aman , liu hosi momento ne’e hatudu nia  oan Jesus nuudar nia oan doben.

Jesus la halo hanesan Moises, hanesan Jeremia nebe la halao kedas bolu Maromak  nian, tan rasaun oi-oin. Maromak fo tiha konhesimentu Jesus nuudar nia oan iha mota Jordao, nia halao kedas misaun nebe nia simu hosi  nia Aman, kona ba misterio salvasaun. Nia hahu kedas hodi husik Judeia ba Galileia, atu halao nia servisu iha ema barak sira leet/oin.   

Sao Mateu iha nia evangelho explica uit oan tanba sa Jesus tenke haklaken ninia liafuan, halao nia servisu laos iha Yerusalem, iha Judea, maibe iha Galileia. Herodes Antipas nebe hatama Joao Batista iha cadeia, depois  perigu nebe ameasa Jesus laos sai rasaun ida Jesus la hahu nia servisu iha Yerusalem, iha Judea. Iha rasaun seluk.Jesus halao nia servisu iha Galaileia, tuir lia siik Isaias nian: Povo nebe hela iha nakukun laran, hare tiha naroman boot ida.Ba sira be tur iha nakukun laran, naroman boot ida mosu ba sira ( Is. 9. 1-2). Hodi halo hanesan ne’e, nia halo tuir Maromak nia hakarak/plano. Jesus realiza katak nia rasik la bele halao nia misaun, tan ne’e Jesus bolu ema nain hir-hirak sai nia escolante/discipulos. Sira  husik buat hotu hodi  lao tuir Jesus, hodi la hatene atu ba los nebe, atu halo saida. Jesus bolu maun alin nain rua Pedro ho Andre dehan: Imi tuir hau mai. Sira husik kedas dai hodi lao tuir nia ( Mt. 4. 19-20). Nia mos bolu maun alin nain rua seluk Tiago  ho nia alin Joao, Zebedeu nia oan, no sira husik kedas ro ho sira nia aman, tuir Nia (Mt. 4. 22). Ba Mateus Jesus dehan: Tuir hau mai! Nia hamriik hodi tuir Jesus.Hanesan mos Abrao nebe Maromak bolu hodi husik nia rai, nia familia hotu atu ba rai nebe Maromak rasik sei hatudu ba nia. Jesus sei halo los buat nebe seidauk los, sei halo diak buat nebe seidauk diak no halo kompletu buat nebe seidauk kompletu ihaema sira nia moris.

Sao Mateu halo sumariu Jesus nia liafuan iha nia evangelho: Imi hakribi ini nia salan ba, basa reino lelehan nian besik dau-daun ona. Reino lalehan nian besik dau-daun ona. Ne’e urgente ida mak halo Jesus la demora halao nia misaun loron ka kalan, oras hamlaha no hamrook nia laran, to’o la iha fatin ida atu sadere nia ulun, to’o halo tuir Maromak nia hakarak sai nia hahan. MODELO APOSTOLADO JESUS NIAN. Jesus la hanoin: ninia importansia pesoal. Lae duni. Buka diak ba nia’an rasik. Ne’e mos lae.  Liu tan, nia hetan terus no ikus mai mate. La iha problema. Nia hetan dame no hakmatek. Ema sira be buka demais sira nia importansia pesoal, sei hetan susar. Sira be buka diak demais ba sira’an rasik …. buat todan sei to’o mai.

Prosesu  bolu se lao hela.  Ita hotu Maromak bolu tiha ona ita ba discipulado. Tutan nia servisu, sai apostolo. Atu realiza servisu ne’e nia rasik la bele, tan ne’e nia bolu ema atu sira bele besik ho nia. Nia hili sira hodi haruka sira ba, atu halo los buat nebe la los, atu halo diak buat nebe seidauk diak, atu halo kompletu buat nebe seidauk kompletu. Dala barak ita halo hanesan Moises ho nia rasaun oi-oin: la hatene koalia, nia nanal no ibun todan hela. Ita mos dala barak halo hanesan Jeremia ho rasaun: se nurak hela, la hatene koalia. Maske nune’e, dala ida tan Jesus bolu ema, hafoin haruka sira ba/ lao. Laos metin iha sira nia fatin, rabat’an ho sira nia importansia pesoal. Nuudar discipulo/escolante Jesus nian ida,ita hakaas’an  atu besik ho nia. Se besik tiha ona, husu atu besik liu tan. Se besik tiha ona, hatene tiha ona nia liafuan no nia hahalok, tuir mai atu ita bele lao no moris tuir nia. Hakaas’an halo no moris tuir modelo apostolado Jesus nian ba ita’an rasik nia salvasaun no ba ema seluk nian.

DOMINGO XIII COMUM

 

Komentario Entrada

Profeta sira iha Testamento Tuan no Jesus iha Testamento Foun, ijiji sira nia saseluk atu radikal tuir Maromak. Elias no Eliseu hatudu ona sira nia moris  no hahalok nudar profeta. Jesus hatudu ona nia moris no hahalok radikal tuir Maromak nia hakarak. Nia liafuan mos maka’as tebes ba ema sira nebe hakarak tuir Nia. Maibe wainhira Tiago ho João husu atu ahi tun hosi lalehan atu han mohu Samaritano sira nebe lakohi simu Nia, Jesus siak sira. Jesus hanorin ita atu maka’as  ba ita an rasik, maka’as tuir Jesus nia liafuan sira, maibe laran luak ba ema sira nebe seidauk hatene lolos Jesus. Loro-loron ita percija aprende halo sacrficio, maibe la bele halo kbiit la’ek sira sai vitima.

Cantico da Entrada

Sal. 46, 2

Povo raiklaran haksolok

hana’i Maromak ho laran tomak.

Oração Colecta

Na’i, ho Ita Nia tulun, Ita halo Ita oan ami moris iha naroman, keta halo ami monu fali ba nakukun laran; halo ami horik nafatin iha lialos nia roman.

Ami harohan ne’e, hodi Na’i Jesus Cristo nia naran hamutuk ho Espirito Santo.

R. Amen.

- ANO C -

Primeira Leitura

1 Rs. 19, 16b. 19-21

Lia housi Livro Liurai sira nian:

Iha loron hirak neba, Na’i lia tun ba Elias nune’e: “O sei foti Eliseu, Sataf nia oan, housi Abel-Meola, atu hela hanesan profeta iha O nia fatin”. Sai tiha housi neba, Elias hetan duni Eliseu Sataf nia oan. Eliseu fila hela rai ho karau par sanulu resin rua. Eliseu mak kaer par ida ikus. Elias liu housi Eliseu nia oin hodi soe nia tais ba Eliseu nia kbaas. Iha oras ne’e, Eliseu husik kedas karau sira, hodi halai tuir Elias dehan: “Husik lai ha’u ba dehan lia-fuan ruma ba ha’u nia aman no ha’u nia inan. Hafoin, ha’u sei mai tuir o”. Elias hatan: “Bele ba, tan ha’u halo tiha ona buat nebe atu halo ba o”. Eliseu husik tiha Elias, hafoin, nia kaer karau rua hodi oho tiha, hodi duni ai fila rai nian, Eliseu tunu na’an sira ne’e atu fo han nia emar sira. Hotu tiha, nia hamriik, la’o tuir Elias, hodi serbi nia.

Maromak Futar Lia.

Salmo Responsorial

Sal. 15(16), l-2a. 5. 7-8. 9-10. 11

Refrão:

Na’i ha’u nia liman rohan.                            Repete-se

Na’i, ha’u nia Maksoyn, Nia tahan ha’u.

Ha’u dehan ba Maromak:

“Ita ha’u nia di’ak!”

Na’i, Ita haraik kbiit mai ha’u moris,

Ha’u nia moris iha Ita futar liman.           Refrão

Ha’u sei hahi Maromak

tan Nia hatudu dalan mai ha’u,

Mos iha kalan fo hanoin ha’u.

Maromak hela nafatin ho ha’u,

ho Maromak ha’u sei la ta’uk.    Refrão

Ha’u laran haskolok,

ha’u klamar hana’i;

Ha’u isin la hetan susar.

Maromak la husik ha’u mate aat,

Nia la husik ha’u isin dodok.       Refrão

Maromak sei hatudu dalan mai ha’u

ha’u sei haksolok nafatin

iha Maromak futar oin.                Refrão

Segunda Leitura

Gal. 4, 31b-5, 1. 13-18

Lia housi São Paulo nia surat ba sarani sira iha Galacia:

Maun-alin sira: Cristo soy ita, atu ita sai duni ema livre. Tan ne’e, imi laran metin nafatin, keta haraik-an fali, hodi moris hanesan atan. Maun-alin sira; Na’i Maromak bolu duni imi, atu hetan liberdade. Maibe, keta lori liberdade ne’e atu tuir o nia lisan aat. Ne’e la bele! Imi sei moris hodi serbi malu, tuir caridade. Basa, ukun-fuan hotu-hotu habadak ba ida ne’e: “O sei hadomi o nia maluk hanesan o an rasik!” Maibe, imi hatatan malu karik, imi sei hare didi’ak ba: keta halakon malu! Ha’u dehan ba imi: husik Espirito hatudu dalan ba imi, keta fo laran ba imi nia lisan aat. Isin hakarak buat oin ida, Espirirto hakarak oin seluk. Basa, isin ho Espirito la han malu, la la’o hamutuk. Tan ne’e, imi la bele la’o tuir imi nia hakaran. Maibe, Espirito mak hatudu dalan ba imi karik, ne’e katak, Moises nia ukun la kona imi.

Maromak Futar Lia.

Aclamação

Refrão:

Aleluia.                 Repete-se

Jo. 8, 12

Na’i ko’alia: Ha’u mundo nia naroman;

ema se tuir Ha’u, hetan naroman.            Refrão

Evangelho

Lc. 9, 51-62

Na’i Jesus Cristo nia Evangelho nu’udar São Lucas haktuir:

Iha tempo neba, loron nebe Jesus atu husik raiklaran besik daudaun ona. Molok Jesus atu sa’e ba Jerusalem, Nia haruka maun-alin sira ba uluk. Maun-alin sira ne’e la’o daudaun tama iha ema Samaria sira nia knua ida atu buka toba fatin ba Jesus, maibe ema sira iha neba la kohi simu Nia, tan Nia atu sa’e ba Jerusalem. Hare tiha ne’e, Escolante Tiago ho João dehan ba Jesus: “Na’i, Ita hakarak, ami hatun ona ahi housi lalehan atu han hotu tiha sira”. Maibe, Jesus fila oin ba sira hodi haksi’ak sira. Hafoin, sira liu knuan seluk ida. Tuir dalan, ema ida hateten ba Jesus nune’e: “Ha’u sei la’o tuir Ita ba fatin hotu!” Jesus hatan ba nia: “Laku sira iha ai-ku’ak atu toba; manu sira iha knu’uk; maibe, Mane Maksoyn la iha fatin oak ida atu sadere netik nia ulun ba”. Jesus lia tun ba ida seluk: “O tuir Ha’u mai!” Ema ida ne’e hatan: “Na’i, husik ha’u ba lai hakoi uluk ha’u nia aman”. Jesus dehan ba nia: “Husik matebian sira hakoi malu. Maibe, o ba fo hatene Maromak nia Reino”. Ida seluk fali dehan: “Na’i, ha’u sei tuir duni Ita, maibe husik ba lai dehan lia-fuan ruma ba ha’u nia aman no ha’u nia inan”. Jesus hateten ba nia: “Ema se tau ona liman ba knar ruma, hafoin hateke ba kotuk, nia la di’ak ba Maromak nia Reino”.

Lia Maksoyn.

REFLEÇÃO:

Iha Evangelho Domingo ohin nian, Jesus nia resposta  iha oin tolu ba ema nebe hakarak  tuir Nia:

Primeiro: “Laku sira iha ai-kuak atu toba; manu sira iha knu’uk; maibe Mane Maksoyn la iha fatin atu sadere netik nia ulun ba.”

Segundo: Ba ema nebe hakarak tuir Nia maibe hakarak ba hakoi uluk nia aman mate, Jesus dehan:  “Husik matebian sira hakoi malu. Maibe, ó ba fo hatene Maromak nia Reino.”

Terceiro: Ba ema nebe hakarak tuir Nia maibe  hakarak ba uluk halo despedida ho aman-inan sira, Jesus dehan: “Ema sê  tau ona liman ba knar ruma, hafoin hateke ba kotuk, nia la soy ba Maromak  nia Reino.”

                                                                                                                                                                          

Hodi resposta tolu leten ne’e  Jesus hakarak dehan ba ema hotu nebe

hakarak tuir Nia, katak:

Primeiro: Nia rasik kiak, la iha fatin ida nebe garante siguransa atu toba no diskansa diak. Sira nebe mai hodi  hein salario  eh simu  premio diak hosi Jesus, sei  la hetan. Jesus la’os patrão  ida nebe garante  nia membros sira  atu  moris diak ekonomikamente. Jesus kiak no nia emar  sira mos kiak. Hamutuk ho Jesus  sira buka uluk Maromak nia Reino.

Segundo:  Brani  atu husik  ema nebe sira hadomi:  aman-inan, maun-alin sira no kolega sira. Hakarak  tuir Jesus, la daet metin  ba aman-inan no familia sira. Sira mate karik, husik  sira hakoi malu. Jesus  ho Nia emar  sira nia knar  mak  haklaken Maromak  nia Reino. La preokupa ho  aman-inan  nia problema  mundo ne’e  nian.

Terceiro:  La’o ba oin no hateke  ba oin  nafatin  hala’o  Jesus  nia missão. La iha tempo ba nostalgia  tempo passado nian. Jesus husu  nia emar  sira atu tau matan ba buat  ida deit katak  Maromak  nia Reino.

Iha Primeira Leitura, Profeta Elias  radikal ejiji Eliseu atu sai profeta troka nia. Elias ba hasoru Eliseu nebe  sei fila rai ho karau par  sanulu resin rua. Elias hakbesik ba Eliseu hodi  so’e  nia batina iha Eliseu nia kbaas.  Eliseu komprende buat  nebe profeta Elias halo ba nia. Nia husu licensa ba Elias hodi  ba rein nia parente  sira. Eliseu lori kedas karau  par  ida nebe nia uza  atu fila rai. Nia oho karau  ne’e  hodi tunu ho ai nebe  uza atu fila rai.  Karau  mate  no ai fila rai  lakon. Eliseu la’os ona agricultor ida. Nia hahu nia knar  foun nudar profeta ida.

Hirak ne’e  mak Judeu sira nia lisan  wainhira  Rabbi  ida eh Guru ida bolu nia eskolante sira. Eskolante  ida tenke  radikal  hanesan nia Guru. Ikus  mai, Jesus  radikal  liu ijiji nia eskolante sira: “Husik  matebian  sira  hakoi  malu. Maibe, ó ba fo hatene Maromak nia Reino!”

Bom Domingo.

Oração dos Fieis

Maun-alin sira:

Ita harohan ba Ita Aman Maromak atu simu ita nia oração, hodi haraik Nia Espirito Santo mai ita.

1.       Atu haraik moris santo ba Na’ilulik sira, povo sira hotu moris iha ksolok no dame laran, na’i-ulun sira ukun tuir justiça. Ita harohan

2.       Atu halo Nia povo sai santo, haraik tulun atu Nia emar sira halo tuir lia hirak nebe sira hakotu, fo mos kbiit ba kaben-na’in sira hadomi malu lolos. Ita harohan

3.       Atu sarani sira hotu, liu-liu klosan sira, fiar lolos Maromak; sira nebe foin sarani, fiar nafatin, katekumenos sira simu lalais Baptismo, sira nebe la fiar Maromak, buka hodi hetan lalais lialos. Ita harohan

4.       Atu fo liberdade no premio ba sira nebe terus tan hadomi justiça, haraik tulun ba ita nia serviço, fo tempo di’ak atu soy no ukun mundo ho Ninia laran di’ak. Ita Harohan

Maromak laran luak; rona Ita nia familia nia oração, tan nia fiar Ita nu’udar Na’i, nu’udar Aman, haraik Ita Boot Nia tulun ba nia. Ami harohan ne’e, hodi Na’i Jesus Cristo nia naran, hamutuk ho Espirito Santo.

R. Amen.

Oração sobre as Oblatas

Na’i Maromak,

Ita haraik mai ami Sacramento sira nia kmanek; halulik ami nia buat karan iha Eukaristia ida ne’e. Ami harohan ne’e, hodi Na’i Jesus Cristo nia naran hamutuk ho Espirito Santo.

R. Amen.

Cântico da Comunhão

Sal 102, 1

Ha’u klamar hahi Na’i Maromak,

ha’u mods tomak hahi Nia Naran Santo.

Depois da Comunhão

Na’i,

ami harohan ba ita;

buat karan nebe ami hasa’e iha Missa ne’e,

ami simu fali iha comunhão nu’udar ai-han moris;

hamutuk ho Ita, tan domin nebe la lakon,

tulun ami bele moris di’ak nafatin.

Ami harohan ne’e, hodi Na’i Jesus Cristo nia naran

hamutuk ho Espirito Santo.

R. Amen.